Wat is stress? Stress heeft vaak een negatieve bijklank, maar is onmisbaar voor iedereen. Stress kent verschillende definities. Een er van hangt vaak samen met de aanwezigheid van problemen en spanningsklachten, ofwel je hebt last van ‘stress’.
Een andere manier om stress te zien is als brandstof voor het lichaam, om zelfs dingen te bereiken waarvan je zelf niet wist dat je het in je had! Zonder stress functioneer je niet. De stressreactie is nodig om in de actiemodus te komen. Bij de ene activiteit net iets meer dan de andere.

Stressreactie

Ons oerbrein is geprogrammeerd om te scannen naar gevaar, dit te herkennen –angst!– en je tot actie te bewegen –fight, flight of freeze!– Wanneer je een leeuw ziet ren je opeens heel hard en wanneer je een hete pan optilt, laat je deze snel los, in een reflex.

Het oerbrein bestaat onder andere uit de amygdala, een kleine structuur midden in de hersenen dat scant naar gevaar (prikkels) en hier een emotie aan verbindt (angst).
De amygdala werkt nauw samen met de hypothalamus, waarmee 1. de stress-as geactiveerd kan worden en 2. het sympathische deel van het autonome zenuwstelsel.

Via de stress as produceert de bijnierschors cortisol en via het sympathische zenuwstelsel wordt (nor)adrenaline geproduceerd.

Het effect van stress(stofjes) op het lichaam

Wanneer we ons opmaken om te gaan sporten, dan doen we een warming up, we jagen onze hartslag en ademhaling omhoog en de spieren spannen zich aan, klaar om een flinke inspanning te leveren. Zonder ons stresssysteem zouden we kansloos zijn. Niet alleen ten behoeven van sport, maar ook om je bed uit te komen, eten te bereiden, te werken en eens lekker uit je dak te gaan heb je stress nodig.

Disbalans

Wat zou er gebeuren als je stresssysteem op hol zou slaan? Na het sporten niet meer zou stoppen? Of na het werk ‘aan’ zou blijven staan?
Iedereen kent het wel. Je schrikt ergens van of maakt je zorgen over iets waar je niet bang voor hoeft te zijn. Je zoekt geruststelling of afleiding en je hartslag zakt weer naar beneden en de spanning ebt weg uit je lichaam.

Nadat er een prestatie is geleverd, keert het lichaam weer terug naar zijn ‘rust’ stand en verdwijnen alle stressstofjes weer uit het lichaam.

Maar wat als je je continue angstig of gespannen voelt, zonder dat je bent geschrokken of een reeële zorg hebt? Dan is er sprake van een disbalans. Het stresssysteem is ontregelt, blijft ‘aan’ staan en stressstofjes aanmaken. Het lichaam weet niet meer hoe het ‘uit’ moet. Je blijft verhoogd prikkelbaar, voelt je paniekerig, gespannen, koude handen/voeten, verhoogde of bonzende hartslag, versnelde ademhaling, met soms zelfs paniekaanvallen en je ligt uren te piekeren over potentiële problemen of situaties uit het (nabije) verleden.

Stressmeter

Het lichaam heeft een rustmodus (groen: slapen, chillen, ontspannen) en een actiemodus (rood: werken, sporten en jezelf in veiligheid brengen). Gedurende de dag pendelt je lichaam de hele tijd op en neer.

Wanneer je chronisch stressprikkels ervaart of veel werkt, kan het je gebeuren dat je overbelast raakt. Aanvankelijk voel je je gestrest en vermoeid. Je wil wat rust nemen of bent toe aan vakantie.

Echer, wanneer je dan doorgaat in het rood, dan raak je overwerkt/overspannen. Je voelt je opgejaagd en je bent snel geprikkeld. Je hebt te veel in het rood gezeten, je lichaam heeft behoefte aan ontspanning, voordat het wijzertje ‘vastroest’ in het rode gedeelte van de stress meter.

Stel je zou vervolgens je reserve energie ook gebruiken, dan merk je dat het je niet meer lukt om te ontspannen en je hebt moeite met slapen. Als je nu niet je werk aan de kant schuift of hulp inschakelt, dan steven je af op totale uitputting, burn-out of hoe je het ook maar wilt noemen. Je bent opgebrand!

Energiegevers

Elke activiteit of gebeurtenis waarvan je blij wordt zou je een energie gever kunnen noemen, pas echter wel op, wanneer je er wat adrenaline voor nodig hebt, is de activiteit niet langer geschikt wanneer je in een burn-out zit.

Denk aan hobby’s, sport, bezigheden in de natuur, kinderen, seks, ofwel, alles wat je graag doet en waar je je brein wat rust bij gunt.

Energienemers

Deze lijst omvat alles waar je je stresssysteem bij nodig hebt of gewoonweg niet leuk vindt: denk aan rekeningen betalen, uitgesteld onderhoud, verplichte vergaderingen, rode stoplichten, koude koffie, lange bedrituelen, etc. Onder energienemers vallen ook oorzaken van chronische stress, zoals schulden, ziekten, pijnklachten, familieruzies, dagelijkse files, relatieproblemen, etc.

2 Lijstjes

Waar gaat jouw energie aan op? Waar krijg jij energie van? Wanneer je jezelf herkent in de hierboven beschreven stressklachten, doe je er goed aan 2 lijstjes op te stellen met je energiegevers en -nemers.

Vervolgens is het aan jou om er iets mee te doen, of af te wachten hoe diep je kunt gaan, te hopen dat de situatie vanzelf voorbij gaat of actie te ondernemen! Meer hierover in een volgende blog!